Maddeden Gelen Enerji
|
1990 Haziran 1 – ABD Başkanı Bush ve SSCB Başkanı Gorbachev, Testlerin Düşük Güçle Sınırlandırılması Antlaşmasına eklenen yeni protokolleri imzaladı. Bu protokole göre, 35 kiloton’un üzerinde yapılacak testler önceden karşı tarafa bildirilecek ve ayrıca karşı tarafın yerinde görme ve denetleme yetkisi de olacaktı. Bu yeni protokol 11 Aralık’ta yürürlüğe girdi. Eylül – Brezilya Cumhurbaşkanı Fernando Collor de Mello, bir nükleer test sahasını, sembolik olarak kapattı. Eylül 25 - Testlerin Düşük Güçle Sınırlandırılması, Amerikan Senatosu tarafından onaylandı. Bu antlaşma 3 Temmuz 1975’de imzalanmıştı. Eylül 27 - Son Pershing II füzesi, Batı Almanya'dan kaldırıldı. Ekim – Doğu ve Batı Almanya birleşti. Ekim - Brezilya Cumhurbaşkanı Fernando Collor de Mello, Brezilya’nın geçmişte öngördüğü nükleer silah geliştirme planını resmen açıkladı.
Fransa'da Melox
karışık-oksit (MOX) yakıt imalat fabrikasının inşasına Marcoule'de
başlandı. Bu tesis 5 yıl sonra işletmeye geçti ve kullanılmış
yakıtın yeniden işlenmesi sonucunda elde edilen Plütonyumu
kullanarak nükleer santral yakıtı imal etmeye başladı. Üretilen
yakıtlar Avrupa çapındaki reaktörlerde kullanılmaktadır. 1991 Ocak 18 – Körfez Savaşı “Çöl Fırtınası” başladı. İsrail, Irak’ı “kimyasal silah” kullanması halinde, nükleer silah kullanmakla tehdit etti. Haziran 3 – Fransa, nükleer silahlara sahip bir ülke olarak “Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi” antlaşmasını imzalayacağını açıkladı. Temmuz 10 – Güney Afrika, nükleer silahlara sahip olmayan ülke olarak “Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi” antlaşmasına imzalayacağını açıkladı. Güney Afrika hükümeti, daha önceleri toplam 6 adet nükleer silah imal ettiklerini, fakat sonra hepsini söktüklerini resmen itiraf etti. Temmuz 18 – Cumhurbaşkanları Collor de Mello ve Menem, Brezilya-Arjantin arasında Nükleer Malzemelerin Muhasebesi, Sayımı ve Kontrolü üzerinde kurdukları sistemi kabul etti. Bu sistem 12 Aralık’ta aktif hale geldi. Temmuz 19 – Arjantin ve Brezilya, tesislerinde teknolojik açıdan gizli bilgiler kapsam-dışı olmak üzere tam kapsamlı Uluslararası Nükleer Enerji Ajansı denetimlerinin uygulanmasını kabul etti. Temmuz 31 – ABD Başkanı Bush ve Sovyetler Biriliği Başkanı Gorbachev Stratejik Silahlarda Azaltma Antlaşmasını (START) imzaladı. Bu antlaşma balistik füzeler tarafından taşınabilen nükleer savaş başlıklarının, 7 yıl içersinde, %30’dan fazla oranda kaldırılmasını öngörmekteydi. Ağustos 10 – Çin, aynen Fransa gibi “nükleer silahlara sahip bir ülke statüsü” ile Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi” antlaşmasını imzalayacağını açıkladı. Ağustos 29 – Sovyetler Birliği’nin nükleer silah deneme sahası Semipalatinsk kapatıldı. Eylül - Dünyanın ilk ileri tasarım (3.Nesil) nükleer reaktörü olacak Kashiwazaki Kariwa-6 reaktörünün inşasına Japonya'da başlandı. Ekim 11 – Çernobil’in 2.nolu ünitesinde yangın çıktı. Ekim 29 – Sovyetler Birliği, Birleşmiş Milletleri, Çernobil nükleer santralını kapatmak üzere bilimsel-teknik program başlatmaya davet etti. Aralık 5 – Bush, Füze Savunma Sistemi Yasarını onayladı. Bu yasa Savunma Bakanlığının bir Füze Savunma Sistemi geliştirmesini öngörmekteydi. Aralık - Doğu Avrupa’da komünizm yıkıldı, Sovyetler Birliği dağılarak Bağımsız Devletler Topluluğuna (C.I.S.) dönüştü.
1992 Ocak 28 – ABD Başkanı George Bush, Sovyetler Birliğine karşı yürütmekte oldukları birçok savaş projesini (midgemann füzeleri, W-88 savaş başlığı, MX2 test füzeleri, B-2 bombardıman uçağı, ileri tasarım cruise füzesi) durdurduklarını açıkladı. START Antlaşması Amerikan Senatosu tarafından onaylandı. Kazakistan, Ukrayna ve Beyaz Rusya prensipte START antlaşmasını benimsediğini açıkladı. Şubat 7 – Pakistan Dış İşleri Bakanı Shahryar Khan, Washington Post gazetesine verdiği demeçte, bir atom bombası imal etmek için gerekli bütün donanımlara sahip bulunduklarını açıkladı. Mart 9 - Çin “nükleer silahların yayılmasının önlenmesi” antlaşmasına, nükleer silah sahibi ülke statüsü ile resmen taraf oldu. Mart 24 – Çernobil ile aynı tipte olan ve St.Perersburg’un batısında bulunan Sosnovy Bor reaktörü atmosfere ışınetkin (radyoaktif) gazlar ve iyot sızdırdı. Mart 27 - Japonya'daki Rokkashomura uranyum zenginleştirme tesisi işletmeye alındı. Nisan 3 – Nükleer Tedarikçiler Birliği (Londra Kulübü) çifte-amaçlarla kullanılabilecek ekipman ve teknolojilere de kontrol uygulanması konusunda anlaşmaya vardı. Nisan 8 - Fransız Başbakanı Pierre Bérégovoy, Fransa’nın nükleer silah denemelerini durdurduğunu açıkladı. Mayıs 21 – Çin o güne kadar gerçekleştirdiği en büyük nükleer silah denemesini gerçekleştirdi. Denediği bomba 1 megaton gücünde idi. Ağustos 3 – Fransa resmen Nükleer Silahsızlanma Antlaşmasını imzaladı. ABD’deki Hanford sahası, nükleer malzeme üretimini durdurdu.
1993 Ocak 3 - Bush ve Başkan Yeltsin Stratejik Silahların Azaltılması Antlaşmasını (START II) imzaladı. Bu anlaşmaya göre iki ülkenin uzun menzilli nükleer silahlarının sayısı 3000-3500 arasına indirilecek ve bütün MIRV’e sahip karasal füzeleri gelecek 10 yıl içinde tamamen kaldırılacaktı. Ocak 5 – Japonya'nın kullanılmış yakıtlarının Avrupa'da yeniden işlenmesi sonucunda elde edilmiş 1.7 ton Plütonyumu taşıyan Japon Akatsuki Maru gemisi, Tokyo limanına geldi. Ocak 7 – ABD ve üye diğer 21 ülke, Füze Kontrol Rejimi’ni sadece nükleer başlık değilde, aynı zamanda kimyasal ve biyolojik başlık taşıma kapasitesine sahip olanları da içerecek şekilde genişletti. Ocak 17 – ABD, uranyum zenginleştirme işlemlerinin gerçekleştirildiğine inandığı Irak’ın Zaafaraniyeh Sanayi Tesislerine 45 adet Tomahawk Cruise füzesi yolladı. Şubat 2 – Kazakistan, çevrenin ışınım (radyasyon) açısından kirlenmesi ve bazı çevre hareketlerinden gelen baskılar nedeniyle, Semigalatinsk nükleer silah deneme sahasını kapattı. Mart 12 – Kuzey Kore, Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşmasından çekileceğini açıkladı. Mart 20 – Rus Delta III sınıfı balistik füze taşıma kapasitesine sahip nükleer denizaltısı, nükleer enerji ile çalışan saldırı denizaltısı USS Grayling ile Barents Denizinde çarpıştı. Mart 24 - Başbakan F.W. de Klerk, Güney Afrika’nın başarıyla nükleer silah geliştirdiğini ve Nükleer Silahsızlanma Antlaşmasını 1991 yılında imzalamadan önce gönüllü olarak geliştirdikleri silahları imha ettiklerini açıkladı. Nisan 28 - Japonya'da Rokkashomura kullanılmış yakıt yeniden işleme tesisinin inşasına başlandı. Haziran 11 - Kuzey Kore, Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşmasından çekilmekten vazgeçtiğini açıkladı. Temmuz 3 – Fransa’nın nükleer enerji ile çalışan saldırı deniz altısı Rubis, bir tanker ile çarpıştı ve ciddi onarımlardan geçmesi gerekti. Ekim 5 – Xinjiang Otonom bölgesinde bulunan Çin Lop Nor test sahasında bir nükleer deneme gerçekleştirdi. Aralık 5 – Ukrayna “Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşmasına”, nükleer silahlara sahip olmayan ülke statüsünde imza attı. Aralık 7 – Amerikan Enerji Bakanlığı, ABD’nin geçen 45 yıl süre boyunca 204’ü yeraltı olmak üzere toplam 1051 nükleer silah denemesi gerçekleştirdiğini açıkladı.
1994 Şubat 14 – Kazakistan “Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşmasına”, nükleer silahlara sahip olmayan ülke statüsünde imza attı. Mart 14 – ABD Başkanı Bill Clinton, nükleer silah denemelerini durdurma kararını Eylül 1995’e kadar uzattığını açıkladı. Haziran 3 – Hindistan, Prithvi adında ilk orta-menzilli füze denemesini gerçekleştirdi. Haziran 21-24 – ABD Başkan yardımcısı Al Gore ve Rusya Başbakanı Viktor Chermomyrdin, Rus nükleer reaktörlerinde plütonyum üretimine son verilmesi konusunda bir antlaşma imzaladı. Eylül 20 – Nükleer Güvenlik Konvansiyonu imzalandı. Bu Konvansiyon 24 Ekim 1996’da yürürlüğe girdi. Kasım 27 – ABD’li yetkililer, Kazakistan’dan yarım ton’dan fazla yüksek seviyede zenginleştirilmiş uranyum’u ABD’ye getirdiklerini açıkladı. Bu miktar malzeme, yaklaşık 50 adet nükleer silah yapmaya yeterliydi. Birleşik Devletler Topluluğundan (CIS) Nükleer Madde kaçakçılığı girişimleri durduruldu ABD ve Birleşik Devletler Topluluğu (CIS) tarafından insanlar üzerinde deneyler gerçekleştirildiği ortaya çıktı. Kuzey Kore’nin nükleer silah geliştirmekte olduğu yönünde kuşkular ortaya çıktı. Kuzey Kore Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı üyeliğinden çekilmekle tehdit etti.
1995 Mayıs 11 - 178 ülke Nükleer Silahsızlanma Antlaşması NPT’yi yeniledi. Mayıs 15 – Çin yeraltı 40-150 arasında bir kiloton gücüne sahip bir nükleer deneme gerçekleştirdi. Haziran 13 – Fransız Başbakanı Jacques Chirac, 3 yıldır durdurdukları nükleer silah denemelerine Güney Pasifik’te devam etme kararı aldıklarını açıkladı. Temmuz 16 – Alamogordo, New Mexico’da gerçekleştirilen ilk Atom Bombası denemesinin 50. yıldönümü. Ağustos 6 – Hiroshima’ya nükleer bomba atılmasının 50. yıldönümü. Ağustos 9 – Nagazaki’ye nükleer bomba atılmasının 50. yıldönümü. Ağustos 11 – ABD Başkanı Clinton bütün Amerikan nükleer silah denemelerini yasakladığını açıkladı. Ağusto 17 – Çin Lop Nur test sahasında 43. nükleer silah denemesini gerçekleştirdi. Patlama 60 kiloton gücündeydi. Patlama sonucunda oluşan deprem Richter ölçeğinde 5.6 şiddetinde gerçekleşti. Eylül 5 – Fransa Güney Pasifik'teki nükleer denemelere devam etme kararı aldı ve Moruroa mercan adalarında 20 kiloton gücünde bir deneme gerçekleştirdi. Ekim 1 – Fransa, Güney Pasifik’teki Fangataufa mercan adalarında 110 kiloton gücünde bir nükleer silah denemesi gerçekleştirdi. Ekim 27 – Fransa, 6 Moruroa mercan adalarından 60 kiloton gücünde bir nükleer silah denemesi gerçekleştirdi. Ekim 27 – ABD, 6 adet kiritik-altı nükleer deneme gerçekleştireceğini açıkladı (Kritik-altı testler, sistem kendi kendini sürdürebilir zincirleme tepkime oluşturmadığından tam kapsamlı nükleer denemeler olarak kabul edilmemekle birlikte, Plütonyum gibi nükleer silah yakıt maddelerinin yüksek miktarlarda patlayıcılarla birlikte patlatılmasını içermektedir). Kasım 21 - Fransa Moruroa mercan adalarında 40 kiloton gücünde bir nükleer silah denemesi gerçekleştirdi. Aralık 8 – Japonya’nın ilk örnek (prototip) Sodyum soğutmalı hızlı üretken reaktörü MONJU’nun soğutma suyu hattı üzerindeki hatalı bir kaynak, büyük miktarlarda sodyum kaçağının oluşmasına sebep oldu. Kaçak yüzünden sodyum ateş aldı, reaktör binasında bulunan bazı odaları 1500 derece sıcaklıkta ölümcül gazlar doldurdu. Odalardaki çelik yapılar eridi. Aralık 9 – Beyaz Rusya, 19 adet eski Sovyetler Birliği kökenli nükleer silahı Rusya’ya göndermeyi kabul etti. Beyaz Rusya bu transfer’den sonra kendini “nükleer’den arınmış ülke” olarak ilan etti. 1991’den beri Beyaz Rusya, Rusya’ya 70 adet nükleer silah transfer etmiştir. Aralık 15 – Güneydoğu Asya ülkeleri, “nükleerden arındırılmış alan” oluşturmak amacıyla bir antlaşma imzaladı. Aralık 15 – Kuzey Kore, nükleer silah programını durdurmak karşılığında, ABD’den 2 nükleer santral alma konusunda ABD ile 4.5 milyar dolar değerinde bir sözleşme imzaladı. Aralık 27 – Fransa Moruora mercan adalarından, 30 kiloton gücünde bir nükleer silah denemesi gerçekleştirdi.
1996 Ocak 27 – Fransa, Fangataufa mercan adalarında 120 kiloton gücünde bir nükleer silah denemesi gerçekleştirdi. Ocak 29 – Fransız Cumhurmaşkanı Jacques Chirac Fransız nükleer denemelerinin sona erdiğini açıkladı. Ocak 29 - Dünyanın ilk ileri tasarım (3.Nesil) nükleer reaktörü olan Kashiwazaki Kariwa-6 reaktörü Japonya'da şebekeye bağlandı. Şubat 22 - Fransız Cumhurmaşkanı Jacques Chirac Fransa’nın silah kalitesinde plütonyum ve uranyum üretmeyi durdurduğunu, karadan gönderilen 18 adet nükleer silahı sökeceğini, kısa-menzilli hareketli füzeler olan Hades’leri kaldıracağını açıkladı. Nisan 11 - Pelindaba Altlaşması Afrika Birliği Örgütünün 53 üyesinden 49 tanesi tarafından imzalandı. Bu antlaşma ile Afrika'da nükleer silahlardan arındırılmış bir bölge oluşturmak amaçlanmaktadır. Nisan 26 – Çernobil kazasının 10. yıldönümü. Haziran 1 – Ukrayna eski Sovyetlerden kalan son nükleer başlıkları Rusya’ya gönderdi ve nükleer silahlardan arınmış bir ülke haline geldi. Haziran 8 - Çin Lop Nur test sahasında 44. nükleer silah denemesini gerçekleştirdi. Patlama Richter ölçeğinde 5.7’lik bir sallantı oluşturdu. Temmuz 28 – Çin Lop Nor test sahasında 45. silah denemesini gerçekleştirdi. Eylül 10 - Birleşmiş Milletler, Kapsamlı Nükleer Denemelerin Yasaklanması Antlaşmasını 158’e 3 oyla kabul etti (CTBT). Buhtan, Hindistan ve Libya ret oyu kullandı. Küba, Lübnan, Mauritius, Suriye ve Tanzanya oylamaya katılmadı. Eylül 24 – Birleşmiş Milletler, Kapsamlı Nükleer Denemelerin Yasaklanması Antlaşmasını imzaya açtı. Nükleer silaha sahip olan Çin, Fransa, İngiltere, Rusya ve ABD antlaşmaya imza atarken, Hindistan, nükleer silaha sahip bütün ülkeler bu silahların kaldırılması için kendilerini adamadıkları sürece bu antlaşmaya imza atmayacağını açıkladı. Kasım 19 – Kapsamlı Nükleer Testlerin Yasaklanması Antlaşmasının uygulanabilmesinin kolaylaştırılabilmesi için Viyana’da bir örgüt kuruldu. Kasım 27 – Beyaz Rusya’da konuşlandırılan son nükleer savaş başlıkları da sökülerek Rusya'ya götürüldü. Aralık 6 – Northeast Elektrik Üretim Şirketi, ABD’nin ikinci en eski nükleer enerji santralı Connecticut Yankee, 29 yıllık işletme ömrünün ardından, kapatıldı. Aralık 17 - Dünyanın ikinci ileri tasarım (3.Nesil) nükleer reaktörü olan Kashiwazaki Kariwa-7 reaktörünün Japonya'da şebekeye bağlanması ile beraber, 7 ünitelik Kashiwazaki Kariwa dünyanın en büyük nükleer santralı (8215 MWe) olma unvanını kazandı.
1997 Şubat – İsveç Hükümeti, nükleer enerji programını safha safha kapatma kararı aldı. Mart 11 – Japonya, Tokaimura’daki bir yeniden işleme merkezinde meydana gelen patlama ve yangın sonucunda en az 37 işçi radyasyona maruz kaldı. Nisan – ABD’nin yeni geliştirdiği B61-11 nükleer silahlarını kullanıma alındı. 3.7 metre uzunluğunda ve 545 kg ağırlığındaki bu nükleer silah, 15 metre yerin altındaki güçlendirilmiş duvarlara sahip sığınakları imha etme yeteneğine sahipti ve 0.3 kiloton gücündeydi. Mayıs 15 – Uluslararası Atım Enerjisi Ajansı Yönetim Kurulu, Viyana’da yaptığı toplantıda Ajansın denetim faaliyetlerini genişletme kararını onayladı. Temmuz 1 – 156 yıldır İngiliz kontrolünde bulunan Hong Kong tekrar Çin kontrolüne geçti. Temmuz 2 – ABD Nevada Test sahasında kritik-altı nükleer silah denemeleri yapmaya başladı. Bu denemelere “Rebound” adı takıldı. Yetkililer, bu denemelerin Kapsamlı Nükleer Denemelerin yasaklanması antlaşmasına ihlal teşkil etmediğini iddia etti. Temmuz 31 – Amerikan Enerji Bakanlığı, 5 Amerikan Üniversitesine, Amerikan nükleer silah geliştirme programına yönelik temel bilimler, matematik, bilgisayar bilimi ve mühendislik araştırmaları yapmaları için milyon dolarlık projeler verdi. Bu üniversiteler: California Teknoloji Enstitüsü, Stanford Üniversitesi, Chicago Üniversitesi, Illinois Urbana-Champaign Üniversitesi ve Utah Üniversitesi. Eylül 6 – 18 Amerikan Trident denizaltısından sonuncusu denize indirildi. Bu denizaltılar 24 adet füze ve 192 nükleer savaş başlığı taşıabilmekteler. Eylül 18 – Amerikan Enerji Bakanlığı “Holog” adını verdiği ikinci kritik-altı deneyleri Nevada Test Sahasında gerçekleştirdi. Bu deneyler Lawrence Livermore Ulusal laboratuarı bilim adamları tarafından gerçekleştirildi. Ekim – Amerikan Enerji Bakanlığı, Carlsbad, New Mexico’daki Atık İzolasyon Pilot Tesisini, plütonyum ve uranyum ötesi elementleri saklamak amacıyla hizmete alacağını açıkladı. Ekim 15 – NASA Cassini uzay gemisi yaklaşık 33 kilogram plütonyum enerji kaynağı içerecek şekilde Satürn’e araştırma sonuçları toplamak üzere gönderdi. Aralık 18 – MSC Carla taşıma gemisi, Fransa’dan ABD’ye çok yüksek düzeyde ışınetkin (radyoaktif) Sezyum taşırken, Azor kıyılarında fırtınaya yakalandı ve ikiye bölündü. Işınetkin (radyoaktif) yükünü denizde kaybetti. Aralık 19 – Rusya savunma bakanı Igor Sergeyev, Rusya’nın Topol-M adında yeni bir kıtalararası balistik füzeleri hizmete almaya başladıklarını açıkladı. Aralık 22 – ABD son Minuteman II füzelerini de yok etti. Aralık 29 – Rusya ve Çin; Şangay’ın yaklaşık 400 km kuzeyindeki bir kıyı bölgesi olan Lian-Yungang’a 2 adet 1000 MWe gücünde nükleer santral yapmak üzere 3.5 milyon ABD doları değerinde bir antlaşma imzaladı.
1998 Ocak 10 – ABD’nin en büyük özel nükleer santral işletmecisi Commonweath Edison, işletmekte olduğu 12 nükleer santralden 2’sini, işletmesi çok pahalı olduğu gerekçesiyle kapatma kararı aldığını açıkladı. Şubat 3 – Fransız hükümeti, Creys-Malville’deki dünyanın en büyük hızlı üretken reaktörü (FBR) Superphenix’i kapatma kararı verdiklerini açıladı. Reaktörün söküm işlemlerinin 2005 yılında başlanacağı belirtildi. Şubat 24 – France Milli Meclisi CTBT’yi oy çokluğuyla ile onayladı. Mart 20 – 6 adet çelik yüksek seviyeli atık varillerinin güney Almanya’dan Ahaus yakınlarındaki geçici depolama alanına taşınması sırasında, binlerce kişinin katıldığı bir protesto gösterisi düzenlendi. Bu gösterileri bastırmak için Almanya’da savaş sonrasının en büyük polis gücünün kullanılması gerekti. Mart 25 - ABD Enerji Bakanlığı, Nevada Test Sahasında bu sefer de “Stagecoach” adını verdiği kritik altı nükleer silah denemelerini gerçekleştirdi. Denemeler Los Alamos Ulusal laboratuarı bilim adamları tarafından gerçekleştirildi. Mayıs 11 – Hindistan 24 yıl aradan sonra 3 adet yeraltı nükleer silah denemesi gerçekleştirdi. Testlerden bir tanesi hidrojen bombası idi. Mayıs 13 – Hindistan 2 adet daha nükleer silah denemesi gerçekleştirdi. Mayıs 28 – Pakistan Hindistan’ın denemelerine karşılık olarak 5 adet nükleer silah denemesi gerçekleştirdi. Mayıs 30 – Pakistan altıncı nükleer silah denemesini gerçekleştirdi. Patlamalar 1 ile 5 kiloton arasındaydı. Haziran 22 - İran orta menzilli füze Shahab-3’ün denemesini gerçekleştirdi. Füze 100 saniye uçtuktan sonra infilak etti. Yaklaşık 1300 km menzile sahip füzeler Kuzey Kore’nin Rodong füzeleri teknolojisi temel alınarak geliştirildi. Ağustos 31 – Kuzey Kore, 2000 km menzilli Taepo Dong 1 füzelerini Japonya üzerinden uçurmak suretiyle denedi. Kuzey Kore, uzaya uydu gönderme denemelerinin başarısızlıkla sonuçlandığını açıkladı. Eylül 18 – Brezilya; Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşmasına, nükleer silahlara sahip olmayan ülke statüsünde imza attı. Eylül 26 – ABD Enerji Bakanlığı Bagpipe adını verdiği dördüncü kritik-altı nükleer silah denemesini gerçekleştirdi. Ekim – İsviçre Hükümeti nükleer enerji programını kademe kademe kapatacağını açıkladı. Ekim 26 – Japonya’da nükleer silahların kaldırılması yönünde toplanan 13 milyon imza, Birleşmiş Milletler Teşkilatına sunuldu. Kasım 24 – Rus Atom Enerjisi Bakanı Yevgeny Adamov, İran Atom Enerjisi Kurumu başkanı Aghazadeh ile 1000 MWe’lık Bushehr nükleer santralını tamamlamak için bir sözleşme imzaladı. Bu sözleşmeye göre Rusya ayrıca İran’da ikinci bir nükleer santralın kurulmasına yönelik fizibilite çalışmasını da gerçekleştirecekti. Aralık 8 – Rusya, Novaya Zemlya test sahasında bir kritik-altı nükleer silah denemesi gerçekleştirdi. Aralık 11 – ABD Enerji Bakanlığı Nevada Test Sahasındaki U-1a tesisinde, “Cimarron” adında beşinci kritik-altı nükleer denemelerini gerçekleştirdi. Aralık 23 – ABD Enerji Bakanlığı, kamuya ait elektrik üretim şirketi olan Tennessee Valley Authority (TVA)’e Knoxville şehrinin yaklaşık 80 km güneyinde bulunan Watts Bar nükleer reaktöründe, trityum izotopu üretmesi için milyonlarca dolarlık bir ihale verdi. Bu ABD tarihinde, ilk kez, ticari bir reaktörün, askeri amaçlarla kullanılmak amacıyla malzeme üretmesi anlamına gelmekteydi. Aralık 24 – Rus Nükleer Enerji Bakan Yardımcısı Lev Ryabev, 14 Eylül-13 Aralık tarihleri arasında Rusya’nın Novaya Zemlya test sahalarında 5 adet kritik-altı test gerçekleştirdiğini açıkladı. Aralık 27 – Rusya, 10 yeni Topol-M Kıtalararası Balistik Füzesini daha hizmete aldı. Bu füzeler yaklaşık 10000 km menzile sahip, her biri tek savaş başlığı taşıma kapasitesinde ve Rusya’nın yeni nesil vurucu gücü olarak kabul edilmekte.
1999 Şubat 9 - ABD Enerji Bakanlığı Nevada Test Sahasında, “Clarinet” adında altıncı kritik-altı nükleer denemelerini gerçekleştirdi. Şubat 20 – Hindistan ve Pakistan, 1998 yılında gerçekleştirilen nükleer silah denemelerinin ardından bölgede tırmanan tansiyonu düşürmek amacıyla bir dizi anlaşmaya imza attı. Antlaşmalar, balistik füze denemelerinin önceden bildirilmesi, nükleer silahların yetki-dışı kullanımı ve bu silahlarla oluşabilecek kaza risklerinim azaltılması konuları bulunmaktaydı. Nisan 11 – Hindistan orta-menzillik balistik füzeleri Agni II’yi Bengal körfezindeki Wheeler Adasındaki yeni test sahasında başarıyla denedi. Agni II’ler, Hindistan’ın ana nükleer başlık taşıyıcı füzeleri olarak biliniyor. Nisan 14 – Pakistan; Hindistan’ın denediği Agni II’ye karşılık olarak, kendi geliştirdiği ve tasarımı Kuzey Kore’nin Nodong füzelerine dayanan nükleer başlık taşıyabilen orta-menzillik balistik füzeleri Ghauri II’yi İslamabad’ın yaklaşık 65 km doğusunda bulunan Jhelum’da denedi. “Ghauri” Hindu kralını 12. yüzyılda yenen Müslüman kralın adı. Nisan 15 – Pakistan; nükleer başlık taşıyabilen kısa menzilli Shaheen füzelerini başarıyla denedi. Denemeler Arap Denizi sahilinde bulunan Karachi şehrinin yaklaşık 50 km uzağında bulunan Sonmiani deniz üstünde gerçekleştirildi. Haziran 25 – Hindistan; Pakistan’a nükleer silah imalatından kullanılabilecek füze parçalarını, farklı malzemeleri ve füze tasarım çizimlerini getirmekte olan Kuzey Kore’ye ait Ku Wol San gemisini ele geçirdi. Temmuz 23 – ABD Başkanı Bill Clinton Ulusal Füze Savunma Yasasını imzaladı. Tehdit, maliyet, teknolojik statü, ve yeniden görüşülerek karara bağlanan ABM antlaşmasına bağlılık, bu sistemi hayata geçirme kararını etkileyen 4 faktör olduğunu söyledi. Temmuz 23 – Pakistan, menzili 2700-3500 km arasında bulunan yeni orta-menzilli Ghauri III füzelerinde kullanılan motoru denedi. Ağustos 2 - Çin yaklaşık 8000 km menzile sahip kıtalararası balistik füzesi Dongfeng-31’i Kuzey Çin’de bulunan Wuzhai Füze ve Uzay Merkezinde denedi. Eylül 27 – ABD Enerji Bakanlığı “Oboe” adındaki yedinci kritik-altı nükleer silah denemesini Nevada Test Sahasında gerçekleştirdi. Eylül 30 – Tokaimura, Japonya’daki Uranyum yeniden işleme tesisinde bir kaza meydana geldi. 55 çalışan ışınıma (radyasyona) maruz kaldı. Ekim 18 – Amerikan Senatosu Kapsamlı Silah Denemelerinin yasaklanması Antlaşmasını ret etti. Ekim 15 – Amerikan Kıtalararası Balistik Minuteman III füzeleri silolarından 150 adetlik ilki imha edildi. Aralık 8 – Amerikan kamu elektrik üretim şirketi Tennessee Valley Authority (TVA), ticari nükleer reaktöründe trityum izotopu üretme planını resmen kabul etti. Bu ABD ticari ve askeri programları arasındaki duvarda ilk kez açılan bir oyuk olarak değerlendirildi. Aralık 17 – ABD’nin liderliğindeki şirketler birliği, Kuzey Kore’nin kuzeydoğusundaki Kumho’ya 2 adet nükleer santral kurmak üzere, Kuzey Kore hükümeti ile 4.6 milyar dolarlık sözleşme imzaladı. Bu sözleşme; K.Kore’nin nükleer silah programını dondurma ve uzun vadede de tamamen ortadan kaldırma sözüne karşılık imzalandı. |
|