NÜKLEER ENERJİ DÜNYASI

Maddeden Gelen Enerji

1950'LER

1950

Ocak 27 - Klaus Fuchs, Manhattan projesi sırasında, nükleer silahlar ile ilgili bazı gizli bilgileri Sovyetler Birliğine verdiğini itiraf etti.  

Ocak 31 – ABD Başkanı Truman, hidrojen bombası geliştirmeye başlanacağı yönündeki kararı açıkladı.

Şubat – Senatör Joseph McCarthy komünizm ile ilgili fikirleri ABD kıtasından silmek amacıyla bir kampanya başladı. McCarthy’cilik diye bir akım ortaya çıktı. 

Mart 1 – İngiltere’de, fizikçi Klaus Fuchs, gizli nükleer bilgileri Sovyet ajanlarına aktarması yüzünden 14 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Daha sonra ortaya çıkan kanıtlar yüzünden, ABD’de Julius ve Ethel Rosenber, ajanlık suçundan ölümle cezalandırıldı.

Nisan 11 – Nükleer bomba taşıyan bir B-29 bombardıman uçağı, New Mexico’daki Kirtland Hava Üssün yakınlarındaki dağlık bölgede düştü. Kazada bomba imha oldu fakat, bombayı ateşleyen kapsül zarar görmedi.

Haziran 25 – Kuzey Kore’nin Güney Kore’yi işgal etmesi ile beraber Kore Savaşı başladı.

Eylül 30 – Amerikan Ulusal Güvenlik Programı NCS- 68 ile ABD savunma bütçesini %350 oranında arttırdı.

 

1951

Ocak 27 – Nevada Deneme Sahasındaki ilk atom bombası denemesi gerçekleştirildi.  Atmosferde gerçekleştirilen ve Able adı verilen bu denemede, bomba yer yüzeyinden yaklaşık 325 metre üstünde patlatıldı.

Mart 29 - Julius ve Ethel Rosenberg atom bombası ile ilgili gizli bilgileri SSCB’ye vermek suçundan idamla cezalandırıldı.

Nisan 4 – Edward Teller, yeni hidrojen bombası tasarımı ile ilgili raporu sundu.

Mayıs 9 – George adı verilen nükleer deneme ile, bir atom bombası yardımıyla termonükleer reaksiyonu tetiklemek için gerekli şartları oluşturabileceği ilk kez doğrulandı.

Haziran – 1950 yılında ilk kez kritik hale gelen ikinci İngiliz plütonyum üretme reaktörü BEPO, işletmeye alındı.

Eylül 17 – Amerikan Fizikçi Marshall Holloway, hidrojen bombası geliştirme projesine müdür olarak atandı. Bu atamadan kısa bir süre sonra, Edward Teller, Los Alamos, New Mexico’yu terk etti.

Eylül 24 - Sovyetler Birliği, geliştirilmiş Plütonyum düzeneği içeren ikinci nükleer silah denemesini gerçekleştirdi.

Ekim 22 - İspanya'da Nükleer Enerji ile ilgili araştırma-geliştirme faaliyetlerini yürütmek amacıyla Nükleer Enerji Komisyonu (Junta de Energia Nuclear, JEN) oluşturuldu.

Aralık 11- Nükleer bölünme (fisyon) reaktörlerinden ilk kullanılabilir elektrik üretimi Idaho’daki Ulusal Reaktör Test İstasyonu diye anılan yerde gerçekleştirildi ve Deneysel Üretken Reaktörü EBR-I; 150 Watt’lık 4 ampulü yakacak kadar elektrik üretti. Burası daha sonra Idaho Ulusal Mühendislik laboratuarı şeklinde adlandırıldı.


1952

Ocak 11 -  Birleşmiş Milletler, Atom Enerjisi Komisyonunu kapattı. Yerine Silahsızlanma Komisyonu oluşturdu.

Şubat 4 -  Silahsızlanma Komisyonu ilk toplantısını yaptı.

Mart – İngiliz Kraliyet Hava Kuvvetleri ve Amerikan Stratejik Hava Birlikleri, Sovyetler Birliği üzerinde keşif uçuşlarına başladı.

Haziran - İtalya'da nükleer enerjiyi geliştirmek ve teşvik etmek amacıyla CNRN (Comitato Nazionale per le Ricerche Nucleari) adında bir ajans oluşturuldu.

Eylül - Livermore, California’da ikinci bir Amerikan nükleer silah geliştirme laboratuarı kuruldu. 

Ekim 3 - "Hurricane" adında ve 25 kiloton gücündeki ilk İngiliz atom bombası, Avustralya’da bulunan Monte Bello Adalarında denendi.  

Ekim- Aiken, Güney Carolina’daki Savannah River Tesisleri, Ağır Su Tesisinin çalışmaya başlaması ile beraber, hizmete alındı.

Ekim 31 – ABD "Mike" adındaki ilk hidrojen bombasını Eniwetok mercan adalarında patlattı. Bu bombanın gücü 10.4 megaton civarındaydı.

 

1953

Mart 5- Sovyet Lider Juseph Stalin öldü.

Mart 20 – Nikita Khrushchev, ilk Komünist parti sekreteri seçildi.

Haziran 4 - Amerikan Atom Enerjisi Komisyonu (AEC) EBR-I reaktöründe "üretken reaktör" prensibinin ilk kez kanıtlandığını açıkladı. 

Haziran 26 – Nikita Khrushchen, Sovyet bomba projesinin başında bulunan ve gizli polis biriminin başkanı Lavrentili Beria’nın tutuklanmasını onayladı.

Temmuz 27 – Kore savaşında ateşkes imzalandı.

Ağustos – General Edmundson; nükleer silahlarla donatılmış yirmi adet B-36 savaş uçağının Japonya’da Okinawa adasına konuşlandırılmasını onayladı.

Ağustos 8 – Sovyet Başbakanı Georgi Malenkov, Sovyetler Birliği’nin hidrojen bombasını başarıyla geliştirdiğini açıkladı.

Ağustos 12 – Sovyetler Birliği, Joe 4 isimli basit bir hidrojen bombası düzeneğini Siberya'daki Semipalatinsk test sahasındaki bir kulede patlattı. Bu bomba, Andrei Sakharov’un “dilimli kek” tasarımına sahipti ve aslında tam anlamıyla bir Hidrojen bombası sayılmazdı.

Kasım 7 – Avukat William L. Borden, FBI’ın müdür J.Edgar Hoover’e bir mektup yazarak Robert Oppenheimer’i Sovyet ajanı olduğunu ihbar etti.

Aralık – ABD Başkanı Eisenhower, Viyana'da düzenlenen  “Barış için Atom” zirvesinde, Nükleer Enerjinin barışçıl amaçlarla geliştirilmesine yönelik uluslararası işbirliği yapılmasını önerdi.

 

1954

Ocak 21 – 18 aylık imalat süresinin ardından; USS Nautilus, ilk Amerikan nükleer denizaltısı, denize indirildi.

Mart 1 – Uzak mesafelere füzelerle taşınabilen ilk hidrojen bombası tasarımı Bikini mercan adalarından denendi. "BRAVO" adındaki bu hidrojen bombası 14.8 megaton güce sahipti. Işınetkin (radyoaktif) serpinti bu adalar civarında yaşayan insanları ve yerel balıkçıları etkiledi.

Nisan 12 - Mayıs 6 – Oppenheimer’ın ABD’ye sadakati konusunda açılan davalar, güvenlik izinlerini kaybetmesi ile sonuçlandı.   

Ağustos – Nükleer enerjinin özel sektör kanalıyla teşvik edilmesi ve ABD Başkanının “Barış için Atom” konuşmasında belirttiklerinin hayata geçirilebilmesi amacıyla düzenlenen “Atom Enerjisi Yasası” Amerikan Senatosunda kabul edildi.

 

1955

SCCB, Bear ve Bison adında iki stratejik bombardıman uçağını devreye aldı.

İngiltere, hidrojen bombası geliştirmeye başlayacağı yönündeki kararını açıkladı.

İsviçrede 150 yakın özel şirket bir araya gelerek Würenlingen'de bir nükleer araştırma merkezi kurdu. Bu merkez'de ABD'den satın alınan SAPHIR ve tamamen yerli imkanlarla yapılan DIORIT adında iki araştırma reaktörü kurma çalışmalarına başlandı.

Mart 18 – Nükleer reaktörler için ilk patent, 2,708,656 nolu lisans numarası ile Amerikan Patent Ofisi tarafından Atom Enerjisi Komisyonuna verildi. Bu patent, Enrico Fermi ve Leo Szilard’ın 2 Aralık 1942’deki kendi kendini sürdürebilir zincir reaksiyonu yöntemini içermekteydi.

Temmuz 17 – Idaho eyaletindeki Arco kasabası, kaynar su deneme reaktörü BORAX-III’ün ürettiği nükleer enerji kaynaklı elektriği kullanan ilk kasaba olarak tarihe geçti.

Ağustos 8 – Nükleer Enerjinin Barışçıl Kullanımı ile ilgili Cenevre, İsviçre’de bir konferans düzenlendi. 73 ülkenin katıldığı konferansa ülkeler toplam 1428 temsilci gönderdi.

Kasım 22 – İlk gerçek anlamdaki Sovyet hidrojen bombası, deneme amacıyla bir uçaktan Kazakistan üzerine bırakıldı. Bomba 1.6 megaton gücüne sahipti. Bomba çalışmaları Andrei Sakharov liderliğinde gerçekleştirildi.

Savaş sonrası F.Almanya'da barışçıl amaçlarla nükleer enerji çalışmalarına başlandı ve nükleer konularla ilgili Bonn merkezli bir Federal Bakanlık oluşturuldu.

 

1956

Temmuz 1 – Elektrik üretmek amacıyla kurulmuş dünya’nın ilk nükleer güç santralı, Rusya’da Obinsk’de işletmeye alındı (5 MW gücünde).

Temmuz 27 -  Bir Amerikan bombardıman uçağı, 3 adet Mark 6 tipi nükleer bomba ile beraber İngiltere’nin Kraliyet Hava Üstünde kaza yaptı. Çıkan yangın bombaları imha etti, fakat bomba ateşleme sistemleri çalışmadığı için nükleer patlama meydana gelmedi.

Ağustos -  Dünyanın elektrik üretmek amacıyla inşa edilmiş ilk büyük kapsamlı nükleer enerji santralı Calder Hall, İngiltere’de işletmeye alındı (50 MW gücünde)

Ekim - Macar devrimi, Sovyet Tankları altında ezildi.

Ekim 26 – Uluslararası Atom Enerjisi ajansının kuruluş yasası New York’da imzalandı.

Fransa'da, Chinon sahasında çalışmalarına başlanan 3 adet doğal uranyumlu gaz soğutmalı reaktörden (NUGG) ilki olan G1 hizmete alındı. G1 Fransa'da elektrik üretiminde kullanılan ilk reaktör oldu. 

 

1957

Nisan 30 - İsviçre'nin ilk araştırma reaktörü SAPHIR reaktörü kritik hale geldi.

Mayıs 15 – İlk İngiliz hidrojen bombası Pasifik’teki Christmas adalarında patlatıldı. Daha büyük bir güç beklenirken, bomba ancak 200 - 300 kiloton arası bir güçte patladı.

Mayıs 25- Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu (EURATOM) ve Avrupa Ekonomik Topluluğunu oluşturan Roma Antlaşmaları imzalandı.

Haziran - Tam anlamıyla özel sektör sermayesi ile yapılan ilk özel sektör ticari nükleer santralı olan Dresden-1’in inşasına ABD’de başlandı.

Temmuz 12 – ABD’nin California eyaletinin Santa Susana kasabasında kurulan Sodyum Soğutuculu Reaktör Deney düzeneği, ilk kez bir sivil (askeri olmayan) bir reaktörden elektrik enerjisi üretti ve Güney California şebekesine ürettiği elektriği verdi.

Temmuz 29 – Birleşmiş Milletler Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı oluşturuldu. Ajansın görevi, nükleer reaktörleri ve tesisleri, sadece barışçıl amaçlarla kullanıldıkların dair denetlemek şeklinde belirlendi.

Ağustos 4 – 1955 yılında İngiliz yardımıyla inşasına başlanan Hindistan’ın ilk nükleer reaktörü Aspara kritikliği sağladı. Bu reaktör, Sovyetler Birliği dışında, Asya kıtasında çalışmaya başlamış ilk reaktördür. 

Ağustos 26 – Sovyetler Birliği, kıtalararası balistik bir füzenin başarıyla denediğini açıkladı.

Eylül 19 – ABD, "Rainier" adındaki ilk yeraltı nükleer silah denemesini Las Vegas’dan yaklaşık 160 km uzakta bulunan Nevada Test Sahasındaki dağ tünellerinde gerçekleştirdi. Bu patlama 1.7 kiloton gücünde gerçekleşti.

Eylül 29 – Sovyetler Birliği’nin Mayak nükleer tesislerinde, 70,000-80,000 ton radyoaktif çamur taşıyan tankları soğutan sistemde meydana gelen arıza, büyük bir patlamanın meydana gelmesine sebep oldu. Radyoaktif madde içeren duman etrafa yayıldı.

Ekim 1 – Uluslararası Atom Enerjisi Ajansının ilk genel konferansı Viyana’da başladı.

Ekim 4 – Sovyetler Birliği Sputnik adında bir gemiyi uzaya fırlattı. Sputnik, uzaya fırlatılan ilk gemi oldu.

Ekim 10 – İngiltere’nin Windscale Nükleer Reaktörünün grafit içeren reaktör kalbinde yangın çıktı. Işınetkin (radyoaktif) maddeler reaktör çevresindeki atmosfere yayıldı.

Ekim 31- "Nükleer Yumurta" adı verilen F.Almanya'daki ilk araştırma reaktörü Münih Teknik Üniversitesinde işletmeye alındı.

Kasım 1 - Japonya'da Nükleer Enerji çalışmalarına öncülük etmesi amacıyla Japon Atom Enerjisi Şirketi (JAPC) kuruldu.

Kasım 8 – İngiltere ilk gerçek anlamda başarı olan hidrojen bombası denemesini gerçekleştirdi. Bomba 1.8 megaton gücüne sahipti.

Aralık 2– Amerikanın elektrik üretmek amacıyla inşa edilen ilk büyük çaplı ticari nükleer santralı Shippingport, Pennsylvania eyaletinde hizmete alındı.

Aralık 5 - Japonya'da İbaraki eyaleti ilk ticari nükleer santralın kurulma sahası olarak belirlendi.

 

1958

Ocak – ABD’nin Batı Virginia eyaletinde, bir nükleer savaş sırasında Amerikan Parlamento’sunun çalışmalarına devam edebilmesi için beton ve çelik’ten özel bir sığınak inşa edildi.

Mart 11 – B-47 bombardıman uçağı, yanlışlıkla bir nükleer silahı Güney Carolina eyaletindeki Mars Bluff üzerinde düşürdü. Bombayı ateşlemesine yarayan patlayıcının tetiklenmesiyle yer yüzeyinde büyük bir krater oluştu. 

Mart 25 – Alman Parlamentosu, Amerikan nükleer silahlarının Alman topraklarında konuşlandırılmasını onayladı.

Temmuz 2 – ABD Başkanı Eisenhower 1954 yılında ABD Atom Enerjisi Yasasına değişiklikleri onayladı. Yasada yapılan bu değişiklikler,  ABD ve İngiltere arasında nükleer silah tasarımı bilgisi değil-tokuşu yapılabilmesine müsaade edecek şekilde ikili anlaşmaların imzalanabilmesine olanak tanımaktaydı.  

Eylül 6 – Quemoy-Matau krizi çıktı. Amerikan komutanı General Twining, Çin’e karşı nükleer silah kullanma yetkisinin 7. filo komutanlığı verilmesini istedi. Eisenhower bu isteği ret etti.

Eylül 7 – Sovyetler Birliği; Eisenhower’ı uyararak, ABD’nin Çin’e karşı nükleer saldırıda bulunması halinde, Çin’e yardım edeceğini açıkladı.

Eylül 19 – Sovyetler Birliği; ABD’nin Çin’e karşı nükleer saldırıda bulunması halinde, Çin’e yardım edeceği hususundaki uyarısını tekrarladı.

Ekim - İtalya'nın ilk nükleer santralı Latina'nın (200 MWe) inşasına başlandı.

Ekim 31 – ABD Başkanı Dwight Eisenhower’ın çağırısı üzerine ABD, Birleşik Krallık ve SSCB, nükleer testleri gayri-resmi bir şekilde erteledi. Bu erteleme Kasım 1958 ve Eylül 1961 arasında devam etti.

Aralık 23 – Shippingport nükleer santralı ürettiği 60 MW’lık elektrik ile Pittsburgh bölgesindeki elektrik şebekesini beslemeye başladı.  

Fransa'da CEA'nın inşa ettiği ilk kullanılmış yakıt yeniden işleme tesisi Marcoule'de işletmeye alındı.

 

1959

Haziran 9 – Nükleer silah taşıma kapasitesine sahip ilk Amerikan Polaris füzeleri hizmete alındı.

Haziran 21 – ABD; nükleer enerji ile çalışan dünyanın ilk ticaret gemisi Savannah’ı hizmete aldı.

Ekim 31 – ABD ilk işlevsel kıtalararası balistik füzeleri ICBM’leri Atlas D’yi Atlas okyanusuna konuşlandırdı.

Ekim – Illinois eyaletinde inşa edilen Dresden-1 nükleer santrali, ilk kez kritik hale geldi (kendi kendini sürdürebilir zincirleme tepkimeyi sağladı). Dresden-1 tam anlamıyla özel sektör sermayesi ile yapılan ilk özel sektör ticari nükleer santralı oldu.

Kasım - İtalya'nın ikinci nükleer santralı Garigliano'nun (150 MWe) inşasına başlandı.