NÜKLEER ENERJİ DÜNYASI

Maddeden Gelen Enerji

1960'LAR

>

1960

Ocak 16 - Japon Atom Enerjisi Şirketinin (JAPC) sahip olacağı Japonya'nın ilk ticari nükleer santralının inşasına İbaraki eyaletindeki Tokai şehrinde başlandı.

Şubat 13 – İlk Fransız nükleer silah denemeleri Cezayir, sahra çölündeki Reganne’de gerçekleştirildi. Bu deneme 60-70 kiloton gücüne sahipti.

Temmuz 10 – Hindistan’da Kanada ve ABD yardımıyla kurulan 40 MW termal güce sahip ve Hindistan’daki ilk büyük çaplı reaktör olan CIRUS (Kanada-Hindistan Reaktörü-ABD) ilk kritikliği sağladı. Bu reaktör Kanada tarafından sağlanırken, reaktör için gerekli ağır su ise ABD tarafından temin edildi.

Temmuz 20 – Amerikan denizaltısı USS George Washington, deniz altından bir Polaris füzesini başarıyla fırlattı.  

Ağustos 15 - İsviçre'nin tamamen yerli imkanlarla yaptığı araştırma reaktörü DIORIT ilk kez kritik hale geldi.

Kasım 15 - USS George Washington deniz altısı ve beraberindeki 16 Polaris A1 füzesi ile ilk kez dünya çapında devriye turlarına başladı.

ABD, Atlas ve Titan Kıtalararası Balistik Füzelerini (ICBM) hizmete aldı.

İsviçre'de 150'ye yakın özel sektör şirketi tarafından 1955'de kurulan Würenlingen nükleer araştırma merkezinin yönetimini İsviçre Hükümeti devraldı.

 

1961

Ocak – Sovyet Donanması, sıvı ışınetkin (radyoaktif) atıkları Barents Denizine boşalttı.

Ocak 3 – Idaho eyaletindeki Idaho Falls yakınlarındaki bir askeri deney reaktöründe, kontrol çubukları hatalı bir şekilde reaktör korundan çıkartılınca, bir buhar patlaması meydana geldi. Patlamada 3 adet teknisyen hayatını kaybetti. Teknisyenlerden bir tanesi, fırlayan kontrol çubuğuyla reaktör tavanına çivilendi.

Ocak 23 – 2 adet 24 Megaton gücündeki bomba taşıyan bir B-52 bombardıman uçağı, Kuzey Carolina eyaletindeki Goldsboro yakınlarından kaza yaptı. Bombalardan birinin, iç içe geçmiş güvenlik sistemi pasif hale gelirken, geride kalan sadece 1 güvenlik sistemi, bombanın patlamasını engelledi. Bomba patlasaydı, Hiroshima’ya atılandan 1800 kat daha güçlü bir patlama gerçekleşecekti.

Şubat 1 – ABD,  yaklaşık 10,000 km menzile sahip kıtalararası balistik füzesi olarak tasarımlanan Minuteman I füzelerini hizmete aldı.

Mart 7 - F.Almanya'da yerli imkanlarla Karlsruhe Araştırma Merkezinde inşa edilen FR2 araştırma reaktörü hizmete alındı.

Mart 27 – Hindistan’da, kullanılmış yakıttan Plütonyumu çekmek amacıyla Trombay’da bir yeniden işleme tesisinin inşasına, Amerikan firması Vitro International yardımıyla başlandı. Bununla ilgili eğitimler, 1959 yılından beri ABD tarafından Hindistanlı uzmanlara verilmekteydi.

Nisan – Sovyet Yuri Gagarin, uzaya çıkan ilk insan oldu.

Nisan -  Amerikan Gizli İstihbarat Servisi CIA’in desteklediği “Küba Domuzlar Körfezi Çıkartması” başarısızlıkla sonuçlandı.

Haziran - F.Almanya'da Kahl Nükleer santralında üretilen elektrik şebekeye verildi. Böylece F.Almanya ilk kez nükleerden üretilen elektriği kullanmaya başladı.

Ağustos 13– Doğu ile Batı Berlin arasına meşhur “Berlin Duvarı” inşa edildi.

Eylül 1 – SSCB nükleer denemelere devam kararı aldı.  

Eylül 15 – ABD nükleer denemelere devam kararı aldı.

Eylül – ABD Başkanı Kennedy, herhangi bir nükleer saldırıya karşı hazırlıkla olmak amacıyla, Amerikan halkına, sığınaklar kurmasını önerdi. Böylece ABD çapında bir sığınak-kurma modası başladı ve bu moda yaklaşık 1 yıl sürdü.

Ekim 31 – SSCB dünyanın o güne kadarki en büyük nükleer silahını patlattı. Toplam gücü 58 megatondu.

Fransa'da La Hauge kullanılmış yakıt yeniden işleme tesisi inşasına başlandı. Bu tesis 6 yıl sonra hizmete girdi.

 

1962

Haziran 4 – Rolphton, Ontario’nun yaklaşık 3 km doğusunda kurulan Nükleer Güç Reaktörü (NPD) ile Kanada’da ilk kez Ontario elektrik şebekesi nükleer kaynaklı elektrikle beslenmeye başlandı. Bu reaktör, Kanada’nın CANDU reaktörlerinin geliştirilmesinde ilk ticari deneme ayağını oluşturmaktaydı.

Haziran 4 – Uzayda nükleer silah denemesi gerçekleştirmek amacıyla Thor füzesi ile uzaya gönderilmekte olan patlayıcı nükleer düzenek, ateşleme sırasında Pasifik Okyanusuna düştü.

Haziran 20 -  Thor’un ikinci denemesinde de ateşleme sistemi arızası nedeniyle, patlayıcı nükleer düzenek bir kez daha Pasifik okyanusuna düştü.

Temmuz 6 –Nükleer patlayıcıların barışçıl amaçlarla inşaat sektöründe kullanılmasını öngören Plowshare Programı denemesi olan Sedan projesi gerçekleştirildi. Bu deneme 390 mt yarıçapında ve 98 mt derinliğinde bir kraterin açılmasıyla sonuçlandı.

Temmuz 8 – Yüksek irtifada yapılan nükleer denemeler yüzünden oluşan bir elektromanyetik dalga, Oahu, Hawai’deki sokak lambalarının bozulmasına yol açtı.

Ekim 16-28 – ABD keşif birimleri, Küba’da Sovyet füzelerinin bulunduğunu belirledi ve Küba füze krizi yaşandı.  Bu noktada dünyanın bir nükleer savaşa en yakın hale geldi.  ABD’de Küba’ya 13 gün boyunca blokaj uyguladı. Sonuç olarak Sovyetler Birliği Küba’dan, ABD’de Türkiye’den füzelerini çekme kararı aldı.

Kasım 9 -Japonya'daki Tsuruga yarımadası, ikinci ticari nükleer santral sahası olarak belirlendi.

İsviçre'de yerli imkanlarla kurulması planlanan 6 MWe kapasiteli deneysel nükleer enerji reaktörü Lucens'in inşasına bir mağarada başlandı.

 

1963

Nisan 10 – Amerikan nükleer denizaltısı Thresher, Kuzey Atlantik'te battı ve 129 denizaltı görevlisi öldü.

Mayıs - İtalya'nın ilk nükleer santralı Latina şebekeye bağlandı ve İtalya ilk kez nükleer kaynaklı elektriği kullanmaya başladı.

Haziran 20 – ABD ve SSCB “sıcak hat” anlaşmasını imzaladı.

Ağustos 5 – Nükleer Silah Denemelerine Sınır Getirme Anlaşması,  ABD, SSCB ve İngiltere tarafından imzalandı. Bu antlaşma atmosferde, dış uzayda ve deniz altında yapılan nükleer silah denemelerini yasaklamaktaydı. Bu antlaşma 10 Ekim’de yürürlüğe girdi.

 

1964

Ocak - İtalya'nın ikinci nükleer santralı Garigliano şebekeye bağlandı.

Haziran – Hindistan’da kullanılmış yakıttan plütonyumu ayrıştırmak amacıyla inşa edilmekte olan ilk yeniden işleme tesisi Trombay’da işletmeye alındı.

Haziran - İspanya'da elektrik üretmek amacıyla ilk büyük çaplı ticari nükleer reaktör Jose Cabrera (Zorita)'nın inşasına başlandı.

Ekim 16 – Çin ilk atom bombasını Lop Nur test sahasında patlattı. Uranyum-235 düzeneğinin içe doğru sıkıştırılması prensibiyle tasarımlanan bombaya “596” adı verildi ve 22 kiloton gücüne sahipti.

 

1965

Ocak 15 – Sovyetler Birliği, Bashkiria yakınlarındaki bir petrol kuyusunda, sonuçları barışçıl amaçlar kullanılmak üzere ilk yer altı nükleer patlama denemesini gerçekleştirdi. Sovyetler Birliği 1965-1989 yılları arasında bu şekilde yaklaşık 115 yer altı denemesi gerçekleştirdi.

Ocak - Hollanda elektrik üretmek amacıyla kurduğu ilk nükleer reaktörü Dodewaard'ın inşasına başladı. 

Mart – ABD, ilk savaş gemilerini Vietnam’a gönderdi.

Aralık 5 – Nükleer silahlarla donatılmış bir Amerikan savaş uçağı, Amerikan uçak gemisi USS Ticonderago’ya inişi sırasında  denize düşerek Japonya kıyılarında denizin yaklaşık 5000 mt dibine battı.

 

1966

Ocak 17 - Amerikan B-52 bombardıman uçağı İspanya, Palomares yakınlarında, havada yakıt ikmali sırasında oluşan bir kaza sonrasında, 4 adet hidrojen bombasını yere bıraktı.  Herhangi bir nükleer patlama meydana gelmediği halde, 2 bombadaki klasik patlayıcıların patlaması sonucunda etrafa bir miktar ışınetkin (radyoaktif) madde yayıldı.

Nisan 22 - Japonya'nın ikinci büyük çaplı ticari nükleer santralı Tsuruga-1'in inşasına başlandı.

Mayıs - Amerikan Minuteman II kıtalararası balistik füzeleri (ICBM) hizmete alındı.

Temmuz 25 - Japonya'nın ilk ticari nükleer santralı Tokai-1 işletmeye alındı.

Eylül 24 - Muruoa mercan adalarındaki ilk Fransız atom bombası denemeleri yapıldı.

Ekim 27 – Çin, nükleer başlık taşıyabilen ilk güdümlü füzelerini hizmete aldı.

ABD’de çok sayıda elektrik şirketi, ticari nükleer santral siparişleri vermeye başladı. Böylece nükleer santrallerin barışçıl amaçlarla ticari amaçla kullanım hayalleri gerçek hale dönüştü.

İsviçre'de yerli imkanlarla inşa edilen Lucens reaktörü ilk kez kritik oldu. Böylece İsviçre yerli imkanlarla nükleer enerji santralı yapma yeteneğinin bulunduğunu dünyaya göstermiş oldu.

 

1967

Ocak 27 – Dış Uzay Anlaşması, herhangi bir uzay cismi üzerinde veya dünya yörüngesindeki bir konumda yapılabilecek nükleer silah denemelerini yasakladı. Bu antlaşma 10 Ekim’de yürürlüğe girdi.

Şubat 14 - Tlatelolco Antlaşması imzalandı ve böylece Latin Amerika’da nükleer silahlardan arındırılmış bölge oluşturuldu.  Bu antlaşma 22 Nisan 1968’de yürürlüğe girdi.

Haziran 5 – Fransa, nükleer denemelerini Sahra Çölünden, Pasifik Okyanusundaki kolonilerine kaydırdı. Pasifik’teki ilk denemesini Moruroa Mercan Adalarında gerçekleştirdi.

Haziran 17 – Çin ilk hidrojen bombası denemesini gerçekleştirdi. Patlattığı bomba 3.3 megaton gücüne sahipti.

Ekim 5 – ABD’deki Detroit şehrinin yaklaşık 50 km uzağında kurulan Enrico Fermi deneme üretken reaktöründe sodyum soğutma sisteminde meydana gelen bir arıza nedeniyle kısmı kor erimesi kazası meydana geldi.

 

1968

Ocak 21 – 4 adet nükleer bomba taşıyan B-52 bombardıman uçağı, Grönland yakınlarındaki Thule’de buzların üzerine çakıldı. Her dört bombanın da klasik patlayıcıları ateş aldı ve oluşan patlama sonucunda etrafa plütonyum yayıldı. ABD, yüzlerce ton ışınetkin (radyoaktif) buzu temizlemek zorunda kaldı.

Mart 8-10– Golf-II sınıfı Sovyet denizaltısı, 3 adet nükleer silah ile beraber, Hawai adalar zincirinde bulunan Oahu adasının yaklaşık 1200 km uzağında battı.

Temmuz 1 – Nükleer Silahsızlanma Antlaşması (NPT) imzalandı ve diğer ülkelerin de imzasına açıldı.

Temmuz 14 - İspanya;  Jose Cabrera (Zorita) reaktörünün elektrik şebekesine bağlanmasıyla beraber ilk kez nükleer kaynaklı elektriği kullanmaya başladı.

Ağustos 24 – Fransa Güney Pasifik'teki Fangataufa mercan adalarında ilk hidrojen bombası denemesini yaptı. Patlattığı bomba 2.6 megaton gücündeydi.

Ekim 18 - Hollanda elektrik üretmek amacıyla kurduğu ilk nükleer reaktörü Dodewaard'ı şebekeye bağladı. Böylece Hollanda halkı ilk kez nükleer enerji kaynaklı elektriği kullanmaya başladı. 

Fransa'da, ticari olarak elektrik üretmek amacıyla basınçlı su reaktör tipinin standart olarak seçilmesine karar verildi.

 

1969

Ocak 14  - Nükleer uçak gemisi USS Enterprise’ın güvertesine yanlışlıkla bomba düşürüldü. 25 görevli hayatını kaybederken, 85 görevli yaralandı.

Ocak 21 - İsviçre'de deneysel nükleer enerji santralı Lucens'de soğutma suyu arızası nedeniyle reaktör kalbinde kısmı erime kazası meydana geldi. Reaktörün bulunduğu mağara kullanılamaz hale geldi.

Mart 14 – ABD Başkanı Richard M. Nixon bir füze savunma sistemi kurulmasına karar verildiğini açıkladı. Bu sistemle ICBM konuşlandırılan yer noktalarının korunması amaçlanıyordu.

Temmuz 16 – Amerikan astronot Neil Amstrong, aya ayak basan ilk insan oldu.

Temmuz 17 - İsviçre'de elektrik üretmek amacıyla inşa edilen ilk büyük çaplı ticari nükleer santral Beznau-1 şebekeye bağlandı.

Kasımdan Aralığa kadar –Stratejik Silahlar Sınırlandırma Ön Antlaşması (SAT) görüşmeleri Helsinki, Finlandiya’da yapıldı.

Aralık – ABD’de Ulusal Çevre Koruma Yasası imzalandı ve çevreyi önemli derecede etkileyebilecek her türlü yapı inşası için Çevre Etki Değerlendirmesi şartı getirildi.

Aralık - Hollanda'nın elektrik üretmek amacıyla kurmayı planladığı  ikinci ticari reaktör Borssele'nin inşasına başlandı.